Etapy dwujęzyczności

Jednym z pytań jakie nasuwa się w przypadku rozwoju mowy u dzieci dwujęzycznych jest to, jakie etapy występują w rozwoju mowy u dzieci dwujęzycznych. Wydawałoby się przecież, że skoro każdy język rządzi się swoimi prawami, to kształtowanie się dwujęzyczności u dzieci będzie miało odmienny schemat. Nic bardziej mylnego!

Rozwój mowy u dziecka dwujęzycznego niczym nie różni się od rozwoju mowy u dziecka jednojęzycznego. Przebiega w podobnym czasie i tymi samymi etapami, gdyż dziecko, które jest na poziomie biologicznym gotowe do przyswojenia jednego języka jest również w stanie nauczyć się drugiego. Dziecko obcujące z dwoma językami przechodzi takie same etapy jak dziecko jednojęzyczne z tą różnicą, że włącza do swojej komunikacji elementy obu języków. Okazuje się również, że dziecko dwujęzyczne nie powinno mieć większych problemów z rozwojem mowy niż dziecko jednojęzyczne. Powinno zatem płynnie, o ile nie wystąpią zaburzenia rozwoju językowego, przechodzić kolejne etapy.

Jasno należy tu podkreślić, iż niezależnie od liczby przyswajanych języków istnieją pewne prawidłowości w kolejności etapów rozwoju mowy. Jak w większości klasyfikacji i tu trudno o jednomyślność. Jedni badacze wyróżniają cztery, inni sześć etapów. Klasyfikacja czteroetapowa wyróżnia: okres melodii, okres wyrazu, okres zdania, okres mowy swoistej, natomiast klasyfikacja sześcioetapowa przyjmuje ramy wiekowe do wyznaczenia poszczególnych stopni poznawczych.

Okres melodii przypada na pierwszy rok życia dziecka. Jest to czas, kiedy nie potrafiąc komunikować się w innych formach dziecko najczęściej używa krzyku i płaczu do komunikowania się z otoczeniem. Stopniowo pojawia również głużenie i gaworzenie. Wydawać by się mogło, że pomiędzy tymi dwoma zjawiskami nie ma żadnej różnicy, co jest oczywiście błędnym spostrzeżeniem. Gaworzą bowiem jedynie dzieci słyszące, gdyż są to dźwięki wydawane świadomie i słyszalnie dla dziecka.

Okres wyrazu rozpoczyna się około pierwszych urodzin i trwa mniej więcej rok. Dziecko próbuje wypowiadać słowa, sylaby, zwiększa się zasób spółgłosek, zna coraz więcej słów. W przypadku dzieci dwujęzycznych zasób słów może być większy niż u dzieci posługujących się jednym językiem, chociaż nie jest to oczywiste, bowiem zasób językowy dziecka uzależniony jest też od tego jak często dziecko jest stymulowane językowo lub jaki ma charakter, temperament. Dodatkowo u dziecka bilingwalnego może pojawić się zjawisko mieszania kodów językowych, czyli mówią po prostu łączenie słów z obu języków w jednej wypowiedzi.

Okres zdania to czas pomiędzy 2 a 3 rokiem życia. Dziecko wypowiada się już dość płynnie, buduje najpierw proste, potem coraz bardziej złożone zdania. Zarówno dziecko jedno jak i dwujęzyczne powinno być na takim etapie, w którym jego mowa jest rozumiana nie tylko przez najbliższych, ale też przez obce osoby. Język dominujący dziecka dwujęzycznego jest zwykle na takim poziomie, że porównując go z językiem dziecka jednojęzycznego trudno wskazać różnice, poziom płynności wypowiedzi jest bowiem bardzo podobny, jeśli  nie identyczny.

Ostatni etap nazywany okresem mowy swoistej jest najdłuższy i trwa mnie więcej do 7 roku życia. Dziecko opanowuje spółgłoski a tym samym sprawną wymowę. Zdolności narracyjne pojawiają się u dziecka bilingwalnego pomiędzy 3 a 5 rokiem życia. Ostatnie dwa lata natomiast to czas, w którym kształtują się oba lub jeden dominujący system językowy.

Podział sześcioetapowy nie różni się mocno od poprzedniego podziału, jedynie pierwszy rok życia dziecka rozbity jest na kilka bardzie szczegółowych etapów.

Standardy logopedyczne dość precyzyjnie określają jak widać co dziecko powinno mówić i na jakim etapie. Warto poznać je, aby móc szybko wyłapać ewentualne nieprawidłowości.

Jak widać bez względu na liczbę przyswajanych języków rozwój mowy będzie miał określone ramy. Dziecko dwujęzyczne przyswaja dwa języki, opanowuje dwa kody, dopasowuje język do rozmówcy, co potrafią już nawet dwulatki. Należy jednak wiedzieć, że aby rozwój mowy dziecka dwujęzycznego przebiegał prawidłowo musi ono nauczyć się różnicować kody językowe, jakimi się posługuje. Czy dzieci dwujęzyczne nabywają dwa języki jako jeden system, czy od razu są w stanie je rozróżnić trudno jednoznacznie stwierdzić i jest to pole do osobnych rozważań, istnieją bowiem różne sporne teorie.

Warto jednak na koniec podkreślić, iż rozwój mowy u dzieci dwujęzycznych nie jest opóźniony, bo i takie teorie długo krążyły i krążą nadal i są wielce szkodliwe. Równie szkodliwe są przekonania, że dziecko jest w stanie samodzielnie pokonać problemy językowe. Warto rozprawiać się z mitami, warto wspierać dziecko i warto wiedzieć o swoim dziecku jak najwięcej. Niekoniecznie w dwóch językach.